Ciśnienie w oku – znaczenie pomiaru i najważniejsze metody badania

Ciśnienie w oku mierzymy po to, by wcześnie wykryć jaskrę i inne zaburzenia, które mogą uszkadzać nerw wzrokowy. Prawidłowy zakres to zwykle 10–21 mmHg; wartości powyżej 21 mmHg nazywamy nadciśnieniem (hipertonią), a poniżej 10 mmHg – niedociśnieniem (hipotonią). Badanie nazywa się tonometrią i wykonuje się je metodami kontaktowymi i bezkontaktowymi, często z uzupełniającą pachymetrią (pomiar grubości rogówki). Poniżej wyjaśniamy, kiedy i jak mierzy się ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz co oznaczają wyniki.

Przeczytaj również: Rola terapeuty w procesie leczenia uzależnienia od hazardu

Dlaczego ciśnienie wewnątrzgałkowe ma znaczenie dla wzroku

Ciśnienie w oku wynika z równowagi między produkcją a odpływem cieczy wodnistej. Gdy odpływ jest utrudniony, ciśnienie rośnie i może stopniowo uszkadzać nerw wzrokowy. Długo nie daje to objawów, dlatego tonometria jest kluczowym badaniem przesiewowym w kierunku jaskry.

Przeczytaj również: Jakie są najczęstsze przyczyny migren?

Nie tylko nadciśnienie jest problemem. Zbyt niskie ciśnienie (hipotonia) upośledza odżywienie struktur oka i również grozi pogorszeniem widzenia. Z tego powodu zarówno podwyższone, jak i obniżone wartości wymagają wyjaśnienia.

Przeczytaj również: W jakich sytuacjach warto wypożyczyć łóżko szpitalne?

Normy, interpretacja i zmienność dobową wyników

Za normę ciśnienia wewnątrzgałkowego przyjmuje się 10–21 mmHg. Wartości powyżej 21 mmHg określa się jako nadciśnienie oczne, a poniżej 10 mmHg – niedociśnienie. Pojedynczy pomiar to punkt odniesienia, ale ciśnienie ma fizjologiczną zmienność dobową – u części osób wyższe jest rano, u innych wieczorem. Dlatego w razie wątpliwości wykonuje się powtórne pomiary w różnych porach dnia.

Na interpretację wpływa również grubość rogówki. Grubsza rogówka może zawyżać wynik, cieńsza – zaniżać. Z tego powodu w diagnostyce wykorzystuje się pachymetrię, czyli pomiar grubości rogówki, co pozwala lepiej ocenić rzeczywiste ciśnienie w oku.

Kiedy wykonać pomiar ciśnienia w oku

Badanie wskazane jest w profilaktyce po 40. roku życia, u osób z obciążeniem rodzinnym jaskrą, przy krótkowzroczności wysokiego stopnia, w cukrzycy i nadciśnieniu tętniczym oraz po urazach gałki ocznej. Tonometria jest standardem po wielu zabiegach okulistycznych i w każdej sytuacji, gdy podejrzewa się uszkodzenie nerwu wzrokowego.

Objawy, które powinny skłonić do kontroli, to m.in. napadowe bóle oka lub głowy, halo wokół świateł, nagłe pogorszenie ostrości, przewlekłe zaczerwienienie, a także nietypowe wahania jakości widzenia. Brak dolegliwości nie wyklucza problemu – jaskra często rozwija się skrycie.

Najważniejsze metody badania ciśnienia w oku

Tonometria bezkontaktowa wykorzystuje krótki podmuch powietrza do spłaszczenia rogówki. Badanie trwa chwilę, nie dotyka się oka, a wynik służy do wstępnej oceny i selekcji osób wymagających dalszej diagnostyki. Metoda jest wygodna, ale w niektórych sytuacjach wymaga weryfikacji pomiarem kontaktowym.

Tonometria kontaktowa (Goldmanna) opiera się na delikatnym zetknięciu końcówki tonometru z rogówką po wcześniejszym znieczuleniu kroplami i użyciu barwnika. Ta metoda stanowi złoty standard pomiaru w gabinecie okulistycznym, szczególnie przy monitorowaniu pacjentów z podejrzeniem lub rozpoznaniem jaskry.

Pachymetria (ultradźwiękowa lub optyczna) mierzy grubość rogówki i pomaga skorygować interpretację wyników tonometrii. Bywa niezbędna, gdy otrzymane wartości nie korelują z obrazem tarczy nerwu wzrokowego czy polem widzenia.

Jak wygląda badanie krok po kroku

Przy metodzie bezkontaktowej siadasz przy aparacie, patrzysz na punkt świetlny, a urządzenie kieruje krótki podmuch powietrza na oko. Pomiary są szybkie i zwykle powtarzane dla uzyskania wiarygodnej średniej.

W tonometrii Goldmanna podaje się krople znieczulające, a następnie przykłada głowicę do rogówki w lampie szczelinowej. Badanie jest krótkie; po nim przez kilkanaście minut nie należy pocierać oka. Jeśli wykonywana jest pachymetria, końcówka dotyka rogówki (metoda kontaktowa) lub pomiar odbywa się optycznie, bezdotykowo.

Co może wpływać na wynik i kiedy powtórzyć pomiar

• Grubość i biomechanika rogówki – uwzględnia się je dzięki pachymetrii.
• Pora dnia – rozważa się serię pomiarów dobowych.
• Soczewki kontaktowe – na czas badania należy je zdjąć.
• Ucisk powiek lub niestabilne ustawienie głowy – mogą zniekształcić wynik.
• Leki ogólne i krople okulistyczne – warto poinformować o ich stosowaniu.

Co oznaczają wyniki i jakie są dalsze kroki diagnostyczne

Wynik w granicach 10–21 mmHg bez innych nieprawidłowości zwykle nie wymaga pilnej interwencji, ale u osób z grup ryzyka zaleca się regularne kontrole. Podwyższone wartości mogą sugerować nadciśnienie oczne lub jaskrę – decyzję o dalszym postępowaniu podejmuje lekarz po łącznej ocenie tarczy nerwu wzrokowego, pola widzenia i grubości warstw siatkówki. Zbyt niskie ciśnienie skłania do poszukiwania przyczyn, m.in. po zabiegach, urazach lub w chorobach zapalnych.

W praktyce na pełną ocenę składają się: tonometria (często powtarzana), pachymetria, gonioskopia (ocena kąta przesączania), obrazowanie tarczy nerwu wzrokowego i badanie pola widzenia. Taki zestaw pozwala wyjaśnić, czy odchylenie wynika z wahań fizjologicznych, czy wymaga leczenia.

Bezpieczeństwo badania i przygotowanie pacjenta

Tonometria jest badaniem krótkim i powszechnie stosowanym. Przed wizytą nie pij dużych ilości płynów bezpośrednio przed badaniem, nie zakładaj soczewek kontaktowych, zabierz listę przyjmowanych leków. Po użyciu kropli znieczulających przez kilkanaście minut unikaj pocierania oczu; jeśli podano barwnik, możliwe jest krótkotrwałe zabarwienie łez.

Osoby z chorobami tarczycy, cukrzycą, migreną lub z rodzinnym obciążeniem jaskrą powinny omawiać plan regularnych kontroli podczas wizyt. Zmienność dobową najlepiej ocenić, wykonując pomiary w różnych porach dnia w uzgodnionym schemacie.

Najczęstsze pytania: szybkie odpowiedzi

• Jak często mierzyć ciśnienie w oku? – U osób bez czynników ryzyka zwykle przy okresowych przeglądach okulistycznych; w grupach ryzyka według indywidualnych zaleceń.
• Czy badanie boli? – Metoda bezkontaktowa nie dotyka oka; przy kontakcie stosuje się krople znieczulające.
• Czy wynik jeden raz powyżej 21 mmHg oznacza jaskrę? – Nie. Konieczna jest weryfikacja, powtórne pomiary i ocena pozostałych struktur.
• Czy grubość rogówki zmienia interpretację? – Tak, dlatego często wykonuje się pachymetrię.

Gdzie szukać rzetelnych informacji i jak umówić badanie

Wiarygodne źródła wiedzy o tonometrii i jaskrze to portale poświęcone okulistyce, strony towarzystw naukowych oraz placówki prowadzące edukację zdrowotną. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak wygląda Pomiar ciśnienia w gałce ocznej krok po kroku, zapoznaj się z opisem procedury i wskazaniami do badania. W razie niepokojących objawów lub obciążającego wywiadu warto zaplanować wizytę kontrolną i omówić harmonogram pomiarów.

Kluczowe wnioski dla pacjenta

Regularny pomiar ciśnienia w oku pozwala wcześnie wykryć zagrożenie jaskrą, która często przebiega bezobjawowo i nieleczona może prowadzić do trwałej utraty widzenia. Wynik należy interpretować w kontekście grubości rogówki i wahań dobowych, a w razie odchyleń warto wykonać kolejne pomiary i badania uzupełniające. Świadoma profilaktyka to najprostszy sposób ochrony nerwu wzrokowego i zachowania sprawnego widzenia na lata.